નાનપણ માં હું જાસૂસી કથાઓ બહુ વાંચતો. ડિટેકટિવ ચંદ્રનાથ, ડિટેકટિવ અભય વગેરે ના નામો આ જાસૂસ કથાઓમાં ખુબ જાણીતા હતા. આવી જાતના વધારે પડતા વાંચન ને લીધે મારા મનમાં કલ્પના ના ઘોડા દોડતા. શું કોઈ દિવસ આવું રહસ્ય મારી આજુબાજુ ગૂંથાશે?
અને ખરેખર એક દિવસ આવ્યો જયારે મારી કલ્પના હકીકતમાં બદલાતી દેખાઈ .
ચાલો , જરા માંડી ને વાત કરું?
વાત છે એક વીરેન નામના એક નાના ગામડામાં બારેક વર્ષના છોકરા ની. બોલિવૂડ નો જાદુ તે વખતે પણ ખુબ ફેલાયો હતો . વીરેન ભાઈને ખાસ કૈં ભણવા ગણવામાં ઇન્ટરેસ્ટ ના હતો . સમ ખાવા પૂરતું સ્કૂલમાં જતો પણ બાકીનો બધો વખત એ એના જેવા દોસ્તારો સાથે આખો દિવસ ધીંગા મસ્તી કરીને ફરી ખાતો . બાપની સારી એવી જમીન હોય તો પછી શા માટે સ્કૂલમાં માસ્તરોનાં બોરિંગ ક્લાસમાં બગાસાં ખાવા ?
અને એક દિવસ વીરેન ઘરેથી ભાગી ગયો! ખરેખર! સ્કૂલના માસ્તરોને તો શાંતિ થયી ગયી કે ચાલો એક તોફાની છોકરો ગયો .
બિચારા માં બાપ !
હવેતમે પૂછશો આમાં હું ક્યાં આવ્યો ?
જરા ધીરજ ધરો .
વીરેન એ મારી બાના કાકાનો છોકરો થાય એટલે મારો તો મામો થયો ને ? એટલે આખું પ્રકરણ મારા મુંબઈના ઘરની આસપાસ ચકરાવો લેવાનું હતું .
વીરેનના બાપા , જેને આપણે જીજાકાકા કહીંશું , સ્વાભાવિક રીતેજ હાંફળાફાંફળા થઇ ગયા અને વીરેનને શોધવાના તરફડીઆં મારવા મંડ્યા . અમને વીરેનના પરાક્રમની ખબર જીજાકાકાએ લખેલા એક પોસ્ટલ કાગળ દ્વારા મળી . પૂરું એક અઠવાડિયું લાગયું એ કાગળ અમને મળતાં . નાનકડા ગામમાં તો ઉત્સાહની ( હા હા , ઉત્સાહ નહીં તો બીજૂં શું ?) એક લહેર ઉઠી . મુંબઈ release થયેલા પિકચર્સ એક બે મહિના પછી ગામના તાલુકા મથકે આવેલા theatre માં આવતા પણ એથી કૈં ગામ લોકો ને હિન્દી પિકચર્સ અને હીરો હિરોઈનની પૂરી ખબર ન હોય એમ થોડું બને ?
ગામ માં અફવાઓએ જોર પકડ્યું .
“વિરીઓ બાવો બની ગયો “
“વિરીઓ જરૂર હીરો થવાના સપનાં પુરા કરવા મુંબઈ નાસી ગયો ”
“વિરીયાને ગૂંડા ઉપાડી ગયા અને હવે છોડાવવા પૈસા માગશે ”
“બધી વાત હાચી પણ જાણે વીરેન જબરો નિકર્યો ”
આ બધી theory માં ગામ લોકોને સૌથી મોટી આશા એ હતી કે વિરીઓ ભાગ્યો તો ખરો પણ જરૂર એક દિવસ દિલીપકુમાર જેવો હીરો બનીને ગામનું નામ રોશન કરશે
ચાલો મુંબઈમાં શું થયું તે જોઈએ :
જીજા કાકા નો કાગળ વાંચીને બાએ નિ:સાસો મુક્યો . “ કેવો સરસ છોકરો ! નક્કી કોઈની સોબતમાં આવીને બગડી ગયો . બિચારા જીજાકાકા ! આ ઘરડે ઘડપણમાં આવું દુઃખ આવી પડ્યું ”
બાએ તરતજ જવાબ લખી નાખ્યો કે “ અમારાથી કાઈં પણ થતું હોય તો કહેજો ”
મારા father, ભીખુભાઇ, જેને અમે બધા ભાઈ બહેનો “ભાઈ ” કહેતા , ભગવાન ના માણસ એટલે આવી માથાફૂટમાં પડવાનું બહુ ગમ્યું નહીં પણ બાએ લખી નાખ્યું , આખરે પોતાનો ભાઈ ખરો ને?
આ બાજુ જીજાકાકાને પણ કદાચ ખાતરી થયી ગયી કે વિરીઓ હીરો થવા મુંબઈ પહોંચ્યો હોવો જોઈએ .
જીજાકાકા , એક દિવસ અમારે ઘેર આવી લાગ્યા, વીરેનને શોધવા
થોડુંક અમારા ઘર અને આસપાસના માહોલ વિષે :
એક રૂમ અને રસોડામાં અમે પાંચ જણ રહેતા. ભાઈ, બા અને અમે ત્રણ; બે ભાઈઓ અને એક બહેન. આ નાનકડા ઘરનો એક મોટો ફાયદો એ કે એમાં એક સ્વતંત્ર સંડાશ હતું. બીજી આજુબાજુની ચાલ માં સાત આઠ ઘર વચ્ચે કોમન હતું.
ગામ તરફથી કોઈને પણ મુંબઈનું કામ હોય એટલે અમારે ત્યાં ધામા નાખે. બા હોશિયારીથી બધું સંભાળતી. ભાઈ બિલકુલ નિસ્પૃહ, એમના Chemistry ના ચોપડાં વાંચવામાં અને ઘરની અંદરજ જાતજાતના એક્સપેરિમેન્ટ કરવામાં
એ જમાનામાં જેમ બધા ગુજરાતી ફેમિલીમાં ચલણ હતું તેમ ફ્લેટમાં રહેવા છતાં માહોલ તો ગામ જેવોજ રહેતો . એંક માળ પાર ચાર ફ્લેટ અને દરેક ઘરના દરવાજા સવારથી ખુલી જાય અને આખો દિવસ ખુલ્લાજ રહે. કોઈ પણ ફ્લેટનો કોઇપણ મેમ્બર at any given time ગમે તે ફ્લેટમાં દેખાઈ શકે. મન ફાવે ત્યારે entry મારે, મન ફાવે ત્યારે નીકળી જાય, paper વાંચે, chit chat કરે, પથારી પર લંબાવે પણ ખરા. બધું નોર્મલ.
અમારા એકદમ પાડોશમાં એક દોલતકાકા અને એમનું બહોળું ફેમિલી રહે, દોલતકાકા, એક બાહોશ Engineer અને government માં એક ખુબ ઊંચી post પર. એકદમ આપણે જેને કહીયે ને કે Straight forward અને સરકારી માણસ એવા કે પેલું કહેવાય ને કે “ખિસ્સામાં બે પેન રાખે, એક કામ માટે અને બીજી પર્સનલ કામ માટે ”; એવા straight forward. સરકારે એમની position ને અનુરૂપ ગાડી આપેલી જે એ જાતેજ ચલાવતા .
દોલતકાકા પણ કોમન પ્રેકટીસ મુજબ, રજાને દિવસે આવ-જા કરતા રહેતા.
વીરેન ના પરાક્રમના સંજોગોમાં દોલતકાકાએ મોતીઆનું operation કરાવ્યું હતું એટલે 2- 3 week ની compulsory રજા લઈને, મોટા ડાબલા જેવા goggles પહેરીને આમ તેમ ફરતા રહેતા . સરકારે ટેમ્પોરરી રીતે એમને એક ડ્રાઈવર પણ ફાળવેલો પણ straight forward અને sincere દોલતકાકા પોતાના personal કામ માટે એનો ઉપયોગ કરવાનો વિચાર સુદ્ધાં કરે તો એ દોલતકાકા કહેવાય ?
હવે તમે આવો detective કથાના મેઈન પ્લોટ તરફ :
આ બાજુ જીજા કાકા, વીલે મોઢે અમારા ઘેર પધાર્યા અને પૂરી વાત કરવા આતૂર અને દોલતકાકા મારા ભાઈ સાથે કોઈ તત્કાલીન political development નું discussion માં મશગૂલ. જીજાકાકા અને બા ઊંચા -નીચા થાય, પણ, બાની ભાષામાં, “આ બે જણા પોતાની political વાતનો તાર તોડે નહીં.”
દોલતકાકા ગમે તેવા ઘરના જેવા માણસ હોય પણ આ જાતની આબરૂને બટ્ટો લાગે એવી વાત તો એમની હાજરીમાં ફટ દઈને થોડી થાય ?
બાએ જીજા કાકા ને ચાનો કપ ધર્યો એટલામાં તો દોલતકાકાને કાંઈ અચાનક યાદ આવ્યું એટલે એમણે ચાલવા માંડ્યું , એક સૈનિક ની અદા થી – એ એમની લાક્ષણિકતા, અચાનક નક્કી કરે , no dilly dally ,you see.
જીજાકાકા અને બાએ રાહતનો દમ લીધો .
બધો ઉભરો ઠાલવ્યો જીજાકાકાએ. હું સાઈડમાં બેસીને સાંભળ્યા કરું પણ મને કોણ પૂછે ?
ભાઈને આવી જાતની ઉપાધિમાં બિલકુલ રસ નહીં અને આમાં તો બહુ ખતરો હતો .
વિસ્તૃત discussion પછી એવું નક્કી થયું કે news paper માં ખોવાયાની જાહેરાત આપવી . જો પરાક્રમી વીરેન hero બનવા મોહમયી મુંબઈ આવ્યો હોય તો એ અથવા કોઈ માઈનો લાલ જરૂર જાહેરાત વાંચશે.
મારો તો excitement નો પાર નહીં. જાસા ચિઠ્ઠી, ભેદી સંદેશો. વાહ!
જાહેરાતમાં લખવા જેવું બધુંજ હતું – માહિતી આપનારને યોગ્ય ઇનામ, અમારા ઘરનું address અને એવું બધું .
ભાઈ ને ફિલ્મ બિલમમાં કોઈ રસ નહીં પણ “Filmfare” નામનું ફિલ્મી magazine મંગાવતા.
પૂછો શાને માટે ?
Chemistry ના experiment માં બારીક chemical પાવડરનું વજન કરવું જરૂરી હતું અને એ fine balance માં glossy paper પર powder મૂકીને વજન કરીને ચંબુ માં ઠાલવવાથી powder કાગળને ચોંટતો નહીં અને accurate વજન થઇ જતું .
મારી collegian મોટી બહેન, glossy પાનાઓના ટુકડા થાય એ પહેલાં આખું વાંચી જતી અને ક્યુ picture ક્યારે release થવાનું છે વગેરે માહિતી યાદ રાખતી અને મને સંભળાવતી. જ્યારે મને picture કરતાં એમાં આવતા ગીતોમાં વધુ રસ.
આમ આપણા ભવિષ્યના હીરો કદાચ Filmfare ના અંકમાં આવી શકે.
Excitement, Excitement, કેવી મઝા?
જાહેરાત પેપરમાં આવતાની સાથે અમારા ભોગ લાગ્યા . બીજાજ દિવસથી રોજના થોકબંધ કાગળો આવવા માંડયા – જાણે કાગળનો વરસાદ.
“વીરેનની ચિંતા ના કરશો. એ એક જબીન નામની actress ને ત્યાં કામે લાગી ગયો છે. નવું નવું કામ છે એટલે પૈસાની સખત જરૂર છે. આ જવાબ મળતાની સાથે અમને ફલાણી ફલાણી જગ્યાએ મળો .” વગેરે વગેરે
કોઈ કાગળમાં તો જાણે વીરેને જાતે લખ્યું હોય એવું લખાણ પણ હોય .
શું કરવું હવે ?
આ તો બધાની મૂંઝવણમાં વધારો થઇ ગયો, જીજાકાકા અને બા ખૂબ upset. ભીખુભાઇ, મારા “ભાઈ ’ , એટલા માટે upset કે હવે ગૂંડાઓને અમારા ઘરનું address મળી ગયું .
મને તો આ બધું જાસૂસી નવલકથા જેવું લાગવા માંડ્યું . હવે ડિટેકટિવ ચંદ્રનાથ જો હોત તો શું કરત? . ડિટેકટિવ અભય હોત તો શું કરત? આ તો ખરી excitement – જે ફક્ત નોવેલોમાંજ વાંચેલી .
ભારે હૈયે, જીજાકાકા એવા નિર્ણય પર આવ્યા કે જે પણ મજબૂત કડી હોય એ તપાસ કરવી . એક સમાચાર પ્રમાણે , જીજાકાકા અને ભાઈ એક ભેદી studio પાસેના restaurant માં બેસીને ચિઠ્ઠીઓની આપલે કરી આવ્યા. કોઈ સ્ટુડિયોમાંથી બહાર નીકળી ને ખબર લાવ્યું કે ” દેવ નો દીધેલ “ વીરેન અંદર છે પણ બહાર આવી શકે એમ નથી અને એને થોડા પૈસા જોઈએ છે. આ બધી ભાંજગડ માં જીજાકાકાનું માથું ફરી ગયું. શું કરવું ? પૈસા આપવા કે નહીં ? પોલીસને બોલાવવી? ( ભાઈ ને આ છેલ્લા ઉપાયમાં સખત અણગમો)
કોઈ પણ જાતના નિષ્કર્ષ વગર સિનિયર ડિટેકટિવો પાછા ઘરે આવી ગયા . થાક્યા , પાક્યા અને નિરાશ .
હવે જરૂરત હતી Think tank માં એક એવા મેમ્બરની જેનું thinking clear હોય અને લાગણી માં તણાયા વગર નવી રાહ બતાવી શકે.
અને આમ, દોલતકાકા વ્યૂહ રચનામાં જોડાઈ ગયા .
દોલતકાકા ની આગેવાની માં વિચારોનો પ્રવાહ શરૂ થયો. એક વાત નક્કી હતી કે લાગણીમાં આવીને કોઈ પગલું ભરવું નહીં અને કોઈ પણ પરિસ્થિતિથી ગભરાવું નહિ. શાંત ચિત્તે વિચારણા કરવી અને systematically આગળ વધવું – you see? આંખ , કાન ખુલ્લા રાખવા , રખે ને ક્યાંકથી બાતમી મળી જાય .
“You see?” એ દોલતકાકાનું બહુ પ્રિય phrase હતું . ભીખુભાઇનું પ્રિય phrase હતું “ Follow me?”
રોજ નવી વ્યૂહ રચના, રોજ નવી બેઠક – મને તો મઝા પડી ગયી. મારો અભિપ્રાય કોઈ પૂછે એમ હતું નહીં પણ હું પણ મારી કાલ્પનિક વ્યૂહ રચનામાં મસ્ત રહેતો .
મુઝરિમ પકડાયો ”?:
દોલત કાકાની આવન-જાવન વધી ગયી. મોટા મસ કાળા ચશમા પહેરીને આવીને ઊંડા વિચારમાં ડૂબી જતા, ઘણી વાર આંખ બંધ કરીને સુઈ પણ જતા.
એક દિવસ,
દોલતકાકા અમારી balcany માં બેઠા બેઠા વિચારે ચડી ગયા. અગિયાર બાર વાગવા આવ્યા અને તડકો સીધો balcony માં પડવા લાગ્યો.
અચાનક, દોલતકાકા, જે balconyના કલાત્મક cement concrete ના કઠેરા માંથી બહાર રસ્તા તરફ અવલોકન કરી રહયા હતા , કાઇંક જોઈને સળવળ્યા .
થોડી વાર ચૂપ રહીને ધીમે રહીને ભીખુભાઇને ઈશારો કર્યો. ભાઈ એમના કોઈ ચોપડાંમાં માથું ઘાલીને બેઠા હતા .
“You see, ભીખુભાઇ , જરા આસ્તે રહીને અહીં આવો તો ”
“હું જરા આટલું વાંચવાનું પતાવીને આવું , follow me?”
“You see, જરાક વહેલા આવો ની ”
ભાઈ ધીરે રહીને balcony માં ગયા .
“ જુઓ , you see, પે ….લા રસ્તા પર . એક ગૂંડા જેવો માણસ દેખાય છે ?”
“ત્યાં તો તમારી ગાડી ઉભેલી છે, follow me?”
“હા હા , પણ જરા ધ્યાન થી જુઓ, એક માણસ ગાડીની પાછળ છુપાઈને ઉભેલો છે અને થોડી થોડી વારે આપણી balcony તરફ જોયા કરતો છે”
આંખ ઝીણી કરીને ભાઈ એ જોઈને બોલ્યા “કોઈ છે ખરું ”
“ You see ધ્યાન દઈ ને જુઓ . હમણાં આ બાજુ જોશે અને જેવું એ આપણને જોશે કે તરત મોઢું ફેરવી લેશે ”
“જવાદો ની દોલતભાઈ , હશે કોઈ,follow me”
“અરે ભીખુભાઇ , જરૂર એને પેલા વીરેનના પ્રકરણ સાથે કાઈં સંબંધ હોવો જોઈએ, You see? Otherwise એવા ત્રાહિત માણસને આપણી તરફ જોયા કરવાનું કામ શું ?”
“પણ ….”
“ભીખુભાઇ , મને તો લાગે છે કે જરૂર કાંઈ દાળમાં કાળું લાગે છે. આપણે પોલીસેને બોલાવવી જોઈએ ”
પોલીસનું નામ સાંભળતાં ભાઈ જરા ગભરાયા. એમને બધી government agencies જેવી કે Income tax, Police, નો ખૂબ ડર હતો
“ તો તો સાલું બહુ હો હા થઇ જશે , Follow me?”
“ થાય તો થાય , પણ વીરેન નું કોકડું ઉકલી જાય ને, You see?”
સાઈડ માં બેઠેલો હું , આ તાલ જોયા કરતો હતો. વાહ , જો વીરેન ખરેખર મળી જાય, અને પછી ઘેર પાછા આવવાની આનાકાની કરે અને પછી થોડા વરસ બાદ મોટો હીરો થઇ જાય. એની આત્મકથામાં આ બધી રસીલી વાતો આવે, અમારા ઘર નો reference આવે, અને એ રીતે અમારું ઘર પ્રખ્યાત થઇ જાય. કેવી મઝા !
એટલા માં તો anti climax:
દોલતકાકાને શોધતાં શોધતાં એમના ધર્મપત્ની , ડાહીકાકી નું આગમન .
દોલતકાકાને balcony માં બેઠેલા જોઈને તાડુક્યા “ તમે અહિયાં કેવા બેસી રહેલા? આટલો દઝાડે તેવો તડકો અને તમને કાઈં ભાન ખરું કે ની ? હમણાજ તો મોતિયાના ઓપેરશનમાંથી બેઠા થયેલા છો ને આવા તડકામાં બેસી રહી ને પાછી આંખ બગડશે તેનું શું?”
ડાહીકાકીની વાકધારા આગળ વધે એ પહેલાં , દોલતકાકાએ એને balcony માં આવવા ઈશારો કર્યો.
ડાહીકાકી ગાંજ્યા જાય તો બીજા .
“તમને કહ્યું ને કે ખાવાનું ઠંડુ થાય, ને અહીં બેસી ને શું ગપ્પા માર્યા કરો છો ?”
ભીખુભાઇ ને પણ લાગ્યું કે આ સરસ મોકો છે પોલીસેના લફરામાંથી છુટકારો મળવાનો.
“You see, જરા એક વખત તો આવીને જો, પે …લુ કોઈ અજાણ્યું માણસ ત્યાં ઉભું ઉભું અહીં જોયા કરતું છે, જો જરા જો ”
“તમે હો ખરા છો . જોઉં શું છે ” ડાહી કાકી એમ કહીને એમના પતિદેવની નજીક સરક્યા .
કંટાળો કરીને “શું છે?”
“જો, જરા ધ્યાનથી જો, પેલો કોઈ લફંગો રસ્તા પર આપણી ગાડીની પાછળ છુપાઈને આ બાજુ નજર માર્યા કરતો છે ”
મારી અધીરાઈ નો પાર ન હતો .
સાલું , આ તો તખ્તો બરાબર ગોઠવાયો
જમાનાના ખાધેલ, પાકટ વાળ વાળા ડાહીકાકી , એમના પ્રિય પતિદેવની આજ્ઞા અનુસાર પાસે ગયા અને ખુલ્લી balcony માંથી ઝાંકીને એ દિશામાં નજર મારી .
“ તમે હો ખરા છો. એ માણસ તો તમારો નવો driver. એ ત્યાં નહીં હોય તો કોણ તમારો કાકો હોય? એક તો ક્યારની તમને શોધું અને તમે અહીં તડકા માં બેઠાં બેઠાં આવા તરંગી વિચારે ચડીને ઉત્પાત કરો છો. ચાલો હવે જમવા”
ડાહી કાકીએ એક ફરમાનથી બધી excitement ને કડડડ ભુસ કરી નાખી.
મારે માટે જેમ તેમ પ્લોટ બરાબર પરિપક્વ થયેલો હતો ત્યાં ….
ડિટેકટિવ દોલતકાકાને ડાહીકાકી એમના ફ્લેટમાં દોરી ગયા.
ભીખુભાઇને નિરાંત થઇ કે પોલીસના લફરા માંથી બચી ગયા,
બા ane જીજા કાકા પાછા હતા ત્યાંના ત્યાં
ઇતિ:
વીરેન છેવટે મળ્યો ઠેઠ દિલ્હીથી. એરપોર્ટ ની આસપાસ શંકાશ્પદ રીતે આંટા મારતો એને પોલીસે પકડી લીધો. ગામના લોકો વીરેન પાછો પધાર્યો ત્યારે જોવા ઉમટયા – એક વસવસા સાથે કે એમનો હીરો થવા ગયેલો વિરીઓ એમજ પાછો આવી ગયો.
વીરેન પાછો પહેલાની જેમ રખડપટ્ટી કરતો રહ્યો અને દોસ્તારોને દિલ્હીની વાતોથી આંજતો રહ્યો.
એની હીરોગિરીની વાત ભલે એની આત્મકથામાં નહીં આવે પણ મારા આ બ્લોગમાં જરૂર આવી ગયી. ગામને તો કદાચ કોઈ નવો હીરો મળશે ત્યાં સુધી….. “કહીં લાખો નિરાશા માં bollywood ને હીરો બક્ષવાની અમર આશા છુપાઈ છે.”
पुणे दादरके बसमे पढते मेरा समय अच्छा बीत गया| आपकी निरिक्षण शक्ति बडी अच्छी है और आपकी भाषा सीधी व सरल| कहानीमे ट्विस्ट आएगा इस अपेक्षा केसाथ पूरा पढ तो लिया परंतु थोडा अॅटीक्लायमॅक्स हुआ| आपने सभी charactersका बडा अच्छा वर्णन किया है|
आपका लेखन पढनेसे मेरी गुजराती भाषाका ज्ञान बढेगा और मेरी उस भाषामे दिलचस्पी.
लिखते रहो. हम तुम्हारे वाचक है|
Arun, Appreciate your comments. The episode actually did occur but I have changed the names of other characters, except those of my father, mother, sister and of course I am the protagonist. The anticlimax is deliberate so as to let the reader share my own frustrations. The same story appears in my blog uploaded just two weeks back (Whodunit!) but apparently the contents were not alluring enough. You are the first one to read and comment. Now onward I intend to release my blogs, mostly in the form of interesting stories, simultaneously in English and Gujarati. See you at the concert.
Nicely crafted words and flow is great. You feel as if, you are part of the story . Only sad part, Viren did not get anywere. He is the same Viren back like old 500 Rs note,
He must plan for second escape!!!